İş KanunuMuhasebeSGK

Kıdem Tazminatı Hangi Durumlarda Hak Edilir?

Kıdem tazminatı hak etme şartları, işçinin haklarını savunabilmesi ve kıdem tazminatı haklarından mahrum kalmaması için öğrenilmesi gereken bilgilerdir. Kıdem tazminatı alma şartları hakkında eksik bilgiler kişilerin tazminat alacakları durumlarda dahi kıdem tazminatı almadan işyeri ile ilişiklerini kesmesine neden olabilir.

Bu yazımızda kıdem tazminatı nedir, kıdem tazminatının hangi durumlarda hak edildiği ve kıdem tazminatının zaman aşımı hakkında bilmeniz gereken bilgileri sizlere aktaracağız.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu‘nda işçinin belirli şartları taşıması üzerine işverenin işçiye ödemesi gereken tazminattır. Kanunlar çerçevesinde bazı durumların ortaya çıkması işçinin kıdem tazminatı hakkını doğurur. Kıdem tazminatı işçinin ölümü durumunda mirasçılarına ödenir. Kıdem tazminatı hesaplama ise işçinin aylık brüt maaşına ve işçinin çalışma süresine göre hesaplanır.

Kıdem Tazminatı Alma Şartları

Bir işçinin kıdem tazminatı alma şartları 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde belirtilmiştir. İşçinin kıdem tazminatı alma şartlarına uygun hali bulunması durumunda işverenin işçinin brüt maaşı ve çalışma süresine göre kıdem tazminatını ödemesi gerekir.

Kıdem tazminatı ne zaman hak edilir, kıdem tazminatı almak için hangi şartların taşınması gerektiği konusunu başlıklar halinde işleyelim.

Kıdem Tazminatı Alabilmek İçin İş Kanunu Kapsamında Olma Şartı

Kıdem tazminatı alma şartlarının başında kişinin 4857 sayılı İş Kanunu‘na göre işçi sayılması gerekir. İş Kanunu madde 2’de işçi tanımı “Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir.” şeklinde yapılmıştır. Aynı kanunun 4. maddesinde ise İş Kanunu kapsamında olmayan çalışma alanları belirtilmiştir. Buna göre;

İstisnalar
Madde 4 -Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
b) 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
f) Çıraklar hakkında,
g) Sporcular hakkında,
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.

Burada belirtilen şekilde çalışanlar İş Kanunu kapsamına girmediği için kıdem tazminatı hakkından da yararlanamazlar.

Kıdem Tazminatı Hak Etmek İçin Çalışma Süresi Şartı

Bir işçinin kıdem tazminatı alması için öncelikle belirli bir süredir aynı iş yerinde çalışması gerekir. İşçinin kanunda belirtilen şartları taşıyarak kıdem tazminatı alabilmesi için bir yıl aynı işyerinde çalışması gerekmektedir. Buradan anlaşıldığı üzere bir yıldan daha kısa süre hizmet süresi bulunan işçiler kıdem tazminatı hak edemezler.

İşçinin Kıdem Tazminatı Hak Ettiği Durumlar

İş Kanunu’na tabi olan işçilerin kıdem tazminatı hak etmeleri için bazı şartların oluşması gerekir. Kıdem tazminatı alma şartları ise aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir.

  • İşçinin ölümü
  • İşverenin iş sözleşmesini sağlık sebepleri, zorlayıcı sebeplerin yanı sıra işçinin uzun süre gözaltında bulunması veya tutukluluk hallerini neden kılarak feshetmesi.
  • İşçi tarafından iş sözleşmesini sağlık sebepleri, zorlayıcı sebepler, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymama hallerinin ortaya çıkması ile feshetmesi.
  • İşverenin iş sözleşmesinin haklı bir sebep bildirmeden feshetmesi.
  • İşçinin emeklilik hakkı elde etmesi.
  • Kadın işçinin iş sözleşmesinin evlilik nedeniyle bildirimli feshetmesi.(Bu haktan yararlanmak isteyen kadın işçi, evlilik tarihinden bir yıl içerisinde işten ayrılma bildirimini gerçekleştirmesi gerekir)
  • İşçinin muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi.
  • İşçinin çalışması karşılığında alacağı ücreti alamaması işçinin haklı şekilde iş sözleşmesini feshetme hakkını doğurur ve kıdem tazminatı alabilir.
  • İşverenin veya işveren vekillerinin işçiye mobbing, cinsel taciz, tehdit, hakaret gibi davranışlarda bulunması işçinin iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı almasına hak kazanmasına neden olur.
  • İşyerinin şehir dışına taşınması durumunda yeni ilde çalışmak istemeyen işçiler kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilir.

Kıdem Tazminatı Alma Şartları Konusunda Diğer Özellikli Durumlar

Kıdem tazminatı hak kazanma konusunda genel bilgi yukarıda verildi. Şimdi kıdem tazminatı alma şartları hakkında özellikli olan durumları inceleyelim.

6 Ay Çalışan Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

6 ay çalışan kıdem tazminatı alabilir mi konusunda yukarıda belirttiğimiz gibi kıdem tazminatı hak etmek için işçinin aynı iş yerinde en az bir yıl çalışıyor olması gerekir. Bu nedenle 1 yılını doldurmayan işçi hiçbir şekilde kıdem tazminatı alamaz. Ancak kanunda geçen durumları sağlaması durumunda ihbar tazminatı almayan hak kazanabilir. Bu konu hakkında detayları İhbar Tazminatı Hesaplama ve İhbar Süreleri başlıklı yazımızı okuyarak öğrenebilirsiniz.

İstifa Eden Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

İstifa eden tazminat alabilir mi veya kendi isteğiyle işten ayrılan tazminat alabilir mi sorusu da işçiler tarafından merak edilmekte. Bir işçi kendi rızası ile iş sözleşmesini feshetmesi yani istifa ederek işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı almak hakkı kazanması söz konusu değildir.

Emekli Çalışan Kendi İsteğiyle İşten Ayrılırsa Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

Emekli çalışan kendi isteğiyle işten ayrılsa tazminat alabilir mi konusun üç farklı şekilde incelenmelidir. Bir işçi emekli olduğunda önünde üç seçeneği bulunur. Birincisi işyerinden kıdem tazminatı alarak işten ayrılması, ikincisi işten ayrılmadan ve kıdem tazminatı almadan işyerinde çalışmaya devam etme, üçüncüsü ise kıdem tazminatı alıp aynı işyerinde çalışmaya devam etmedir.

Emekli olan kişi kıdem tazminatını aldıktan sonra başka bir işyerinde çalışmaya başlarsa İş Kanunu hükümlerinden yararlanır. Kıdemi sıfırdan başlar ve çalışma hayatını sürdürür. Emekli olarak çalışan işçi 1 yıllık çalışma süresini tamamladıktan sonra emekli olabilme hali haricindeki kıdem tazminatı alma şartlarını sağlaması durumunda kıdem tazminatı hak edebilir. Ancak kendi isteğiyle ayrılması durumunda kıdem tazminatı hak edemez.

İkinci durum olan işçinin emekli olması ancak aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi ve kıdem tazminatı almaması durumunda ise işçinin emekliliğe fiilen ayrılma kararında hem emeklilik öncesi kıdem tazminatı hem de emeklilik sonrası kıdem tazminatını talep edebilir.

Üçüncü durumda ise kıdem tazminatını aldıktan sonra aynı işyerinde çalışan işçi emekli olarak çalışmaya başladığında kendi isteği ile işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı alamaz. Böyle bir durumda olan işçinin kıdem tazminatı alması için kıdem tazminatı alma şartlarını sağlaması gerekir.

Özel Sektör İle Kamu Sektöründe Çalışan İşçiler Arasında Kıdem Tazminatı Farkı Var Mıdır?

İş Kanunu özel sektör ve kamu sektörü ayrımı yapmamaktadır. İki sektörde de çalışan işçiler İş Kanunu kapsamındaki haklarından eşit yararlanmaktadır.

İşçinin Nasıl Öldüğü Kıdem Tazminatına Hak Kazanmasını Etkiler Mİ?

İş Kanununda açıkça işçinin ölümü durumunda kıdem tazminatının ödenmesi gerektiği belirtilmektedir. İşçinin ölüm durumu bu konuda önemli değildir. İşçinin iş kazası nedeniyle veya diğer nedenlerden kaynaklı ölümü kıdem tazminatını doğurur.

İşçinin ölümü üzerine kıdem tazminatı ödeme durumunda önemli olan bir ayrıntı ise işçinin kusurlu davranışlarıdır. Yargıtay’ın kararına göre kusurlu davranışlarından dolayı ölen işçinin bu davranışı aynı zamanda işverenin iş sözleşmesini feshetmeye olanak tanıyorsa kıdem tazminatı ödeme durumu söz konusu değildir.

İşçinin Ölümü Durumunda Kıdem Tazminatı Kime Ödenir?

Kanunda belirtildiği üzere işçinin ölümü durumda kıdem tazminatı işçinin kanuni mirasçılarına ödenir. Kıdem tazminatı mansup yani atanmış mirasçılara ödenmez.

Kıdem Tazminatı İşçiye Ne Zaman Ödenir?

İşçinin kıdem tazminatı hak etmesi sonrasında işçinin en çok merak ettiği konulardan biri kıdem tazminatı işçiye ne zaman ödenir olmaktadır. Bu konuda işçiler sorunlar yaşadığı için kanunda bu konuda nasıl bir hükmün olduğu merak edilir.

İş Kanunu’nda kıdem tazminatının ne zaman ödeneceği konusunda bir hükmü yoktur. Ancak bu tür alacaklarda ödemeler hemen yapılmalıdır. Bazı durumlarda işverenlerin maddi sorunlar yaşıyor olması kıdem tazminatını hemen ödemesini zorlaştırabilir. Bu nedenle işçi ve işveren makul bir sürede anlaşabilirler. Ödemeler kıdem tazminatının hak kazanıldığı zamanda hemen ödenmesi en doğru olandır.

Kıdem Tazminatı Taksitle Ödenebilir Mi?

Kanunda kıdem tazminatı taksitle ödenebilir mi konusunda herhangi bir hüküm bulunmamasına karşılık işçi ve işverenin aralarında anlaşması ile kıdem tazminatı alma şartları yerine getirildiğinde aylık ödeme periyotlarına da bölünebilir. Burada önemli olan işverenin işçiyi mağdur etmeyecek şekilde ödemelerini gerçekleştirmesidir.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu